Sınav Öncesi Yapılmaması Gerekenler

İster YKS (TYT-AYT), ister KPSS, ister LGS olsun, her tür sınav hem sınava girecek kişide hem de çevresindeki insanlar üzerinde ciddi bir stres ve baskı yaratır. Günümüzde artık hepimizin bildiği gibi sınav stresi, sınav sonuçlarında yaşanan başarısızlıkların en önemli nedenlerinden biridir. Sınava uzun bir süre boyunca düzenli ve sistemli bir şekilde çalışmış, deneme sınavlarından yüksek puanlar almış bir kişi bile, asıl sınava girdiğinde yaşayacağı yoğun heyecan, anksiyete veya aklına üşüşen olumsuz düşünceler yüzünden potansiyelinin altında bir performans sergileyebilir. Bu tarz olumsuz bir durumun önüne geçmek için, sadece sınav taktikleri ve gevşeme yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmak yeterli değildir. Aynı zamanda, sınav öncesi yapılmaması gerekenler hakkında da bilinçli olmak şarttır. Zira sınav başarısı, sadece bilgi birikimiyle değil, aynı zamanda doğru bir zihinsel ve duygusal hazırlıkla da yakından ilişkilidir.

Sınav Stresinin Yaş Gruplarına Göre Etkisi ve Ailelerin Rolü

Sınav stresinden en çok etkilenenler, lise ve üniversite sınavlarına girecek olan genç öğrencilerdir. Henüz ergenliğin getirdiği duygusal ve hormonal dalgalanmalarla başa çıkmaya çalışan bu gençler için sınav süreci, var olan kaygıları daha da artırabilir. KPSS veya ALES gibi sınavlara girecek adaylar da elbette stres yaşarlar, ancak bu kişiler artık erişkinliğe adım atmış olgun bireyler olduklarından, yaşam deneyimleri ve gelişmiş stresle başa çıkma mekanizmaları sayesinde süreci daha iyi yönetebilirler.

Henüz ergenliğe yeni adım atan veya bu dönemden yeni çıkan öğrenciler ise sınav stresiyle başa çıkma yöntemleri konusunda çok daha deneyimsizdirler. Bu nedenle, sınav dönemleri öncesinde yapılması ve yapılmaması gerekenler konusundaki tavsiyeler, hem öğrencilere hem de ailelerine yönelik olmak üzere iki ana başlıkta ele alınmalıdır. Unutulmamalıdır ki, ailelerin ve yakın çevrenin bu süreçteki rolü, tahmin edilenden çok daha kritiktir ve çocuğun zihinsel sağlığını doğrudan etkiler.

a) Veliler İçin Sınav Öncesine Dair Tavsiyeler: Nelere Dikkat Edilmeli?

Anne-babanın ve sınav döneminde öğrencinin yakın çevresinde bulunan diğer akrabaların davranışları, sınav stresini yenme konusunda olumlu veya olumsuz yönde oldukça etkili olmaktadır. Bu kişiler için sınav öncesi yapılmaması gerekenler arasında ilk ve en önemlisi, sınava girecek gence aşırı baskı ve duygu sömürüsü uygulanarak strese sokulmaması gerekliliğidir.

• Baskı ve Aşırı Beklentiden Kaçının: "Sadece bu sınava odaklan, hayatın buna bağlı," veya "Senin için her şeyi yaptık, şimdi sıra sende" gibi söylemler, öğrencinin üzerinde gereksiz bir baskı oluşturur ve başarısızlık korkusunu tetikler. Bu durum, sanılanın aksine öğrencinin çalışmalarına konsantre olmasını engeller ve korku içinde bir dönem geçirmesine neden olur. Bunun yerine, "Sonuç ne olursa olsun, biz senin yanında olacağız ve seni seviyoruz" gibi destekleyici, koşulsuz sevgi içeren cümleler kurarak ona güven aşılayın. Başarısızlığın bir son değil, yeni bir başlangıç olabileceğini hissettirin.

• Sınav Konuşmalarını Minimumda Tutun: Özellikle sınava sınırlı bir zaman kaldığında, akşam yemekleri veya hafta sonu aktiviteleri gibi ailecek yapılan keyifli zamanlarda sınavdan ve sonuçlarından mümkün olduğunca az bahsetmek gerekir. Bu tarz zamanlar, öğrenciyi sıkmak ve strese sokmak yerine, onu rahatlatmak ve gevşetmek için kullanılmalıdır. Farklı konular hakkında sohbet edin, güncel olayları tartışın veya birlikte sevdiğiniz bir film izleyin. Amacınız, sınavın tek gündem maddesi olmadığını hissettirmektir.

• Kendi Gerginliğinizi Belli Etmeyin: Sınav haftasında ve sınav günü yaşanabilecek heyecan ve gerginlik, öğrenciye mümkün olduğu kadar az yansıtılmalı, evde rahat, sükunet dolu ve destekleyici bir atmosfer yaratılmalıdır. Ailenin panik hali, doğrudan öğrenciye geçer ve onun sınav kaygısını artırır. Unutmayın, sizin sergilediğiniz sükunet, çocuğunuzun da rahatlamasına yardımcı olacaktır. Sınav günü sabahı rutinlerinizi bozmayın, her şeyi zamana yayarak aceleci ve gergin bir tutumdan kaçının.

b) Öğrenciler İçin Sınav Öncesine Dair Tavsiyeler: Nelere Odaklanılmamalı?

Öğrenciler için sınav öncesi yapılmaması gerekenler arasında en önemlisi, özellikle sınav tarihi yaklaşırken gereksiz heyecana ve strese kapılmaktır. Bu dönem, panik yapmak yerine, şimdiye kadar yapılan çalışmaların son adımlarını atmakla ilgilidir.

• Son Anda Bilgi Yüklemesinden Kaçının: Eğer çalışılacak konular arasında ciddi bir eksiklik yoksa, sınava birkaç gün kala yoğun ders çalışmayı gevşetip yalnızca kritik birkaç başlığa göz atmakla sınırlanması gerekir. Sınavdan önceki gece veya sabah, yeni bir konu öğrenmeye çalışmak yerine, beyninize dinlenmesi ve bilgileri pekiştirmesi için fırsat verin. Bilimsel araştırmalar, sınav öncesi yeterli ve kaliteli bir uykunun, son dakika çalışmasından çok daha faydalı olduğunu göstermektedir.

• Uyku ve Beslenme Düzeninizi Değiştirmeyin: Deneme sınavlarında gösterdiğiniz rahatlık ve başarıyı asıl sınavda da yakalamanın en büyük sırlarından biri, sınava az bir süre kala yaşam rutininizi, yani özellikle yeme-içme alışkanlıklarınızı ve uyku saatlerinizi değiştirmemektir. Sınav sabahı daha önce yemediğiniz bir yiyeceği denemek, midenizi rahatsız edebilir ve beklenmedik sorunlara yol açabilir. Düzenli ve sağlıklı bir beslenme, zihinsel performansınızı en üst seviyede tutmanıza yardımcı olur.

• Olumsuz Ortamlardan ve İnsanlardan Uzak Durun: Sınav öncesi dönemde, enerjinizi düşüren, sürekli şikayet eden, sizi kaygılandıran veya kıyaslama yapan arkadaşlardan uzak durun. Başkalarının stresini kendi üzerinize yüklemek, sadece kendi performansınızı olumsuz etkiler.

• Sosyal Hayattan Tamamen Kopmayın: Kendinizi tamamen izole etmek, depresif ve kaygılı hissetmenize neden olabilir. Bunun yerine, arkadaşlarınızla kısa molalar vermek, hafif egzersizler yapmak (doğada yürüyüş gibi) veya hobilerinize zaman ayırmak, zihninizi dinlendirmenize ve sınav stresini yönetmenize yardımcı olacaktır. Bu aktiviteler, beyninize nefes aldırır ve yeni bir bakış açısıyla derslere dönmenizi sağlar.

• Panik Yapmayın: Sınav günü veya öncesinde yaşadığınız kaygı ve endişenin normal olduğunu kabullenin. Sınav anında paniklemeye başladığınızı hissederseniz, derin nefes egzersizleri yaparak veya olumlu düşüncelerle bu duygularla başa çıkmaya çalışın. Unutmayın, sınavda göstereceğiniz başarı, sadece bilgi birikiminizle değil, aynı zamanda o bilgiyi kullanabilme yeteneğinizle ve sakin kalabilme gücünüzle de yakından ilişkilidir. Sınava girmeden önce kendinize olan güveninizi tazeleyin ve en iyi sonucu almak için elinizden gelenin en iyisini yapacağınıza odaklanın. Sınav sonucunu düşünmek yerine, sadece o anki sorulara konsantre olmak, başarının anahtarıdır.