Görme engelli çocuğu olan ailelere tavsiyeler

Özel bir durumu olan bir çocuğunuz varsa, bu durumun niteliği ve derecesi nasıl olursa olsun, öncelikle onun özgür ve eşit yaşama, toplumla kaynaşma, kendisiyle ilgili konularda söz sahibi olma ve tercih yapma, sosyal-ekonomik-politik-kültürel faaliyetlere katılma ve bilgi edinme gibi temel haklara sahip olduğunun bilincinde olmanız gerekiyor. Onu yetiştirirken bu ilkeleri mutlaka göz önünde bulundurmalısınız; çünkü her çocuk kişiliğini oluşturan değerleri ailede kazanmaya başlar ve yanlış bir şekilde yetiştirilen bir çocuk ömrü boyunca bunun sıkıntısını çekebilir.

Görme engelli çocuklar, büyürken gören çocukların geçtiği aşamalardan geçerler; onların gösterdiği davranışları ve gelişim özelliklerini gösterirler. Çocukların genel gelişim özellikleri konusunda bilgilenmelisiniz, çünkü görme yetersizliği olan çocuğu olan bazı aileler, çocuğun içinde bulunduğu dönem gereği normal olan bazı davranışlarının görmemesinden kaynaklandığını düşünerek telaşlanmaktadırlar. Görmeyen bir çocuk emekleme ve yürüme dönemlerinde etrafındaki nesneleri göremediği için onlara ulaşmaya da ihtiyaç duymaz, bunun için gayret sarf etmez. İşte bu noktada ebeveynlere büyük bir görev düşer: Görme engelli çocuğunuza çevresi hakkında, etrafındaki nesneler hakkında bilgi vermeli, nesnelere dokunmasını sağlayarak onun dünyasını genişletmelisiniz.

Duyusal Keşif ve Kavram Gelişimi

Mümkün olan bütün durumlarda, çocuğunuzun sözü edilen şeylere dokunmasını ve onların sesini duymasını sağlarsanız, çocuk duyduğu kelimelerin anlamını öğrenecektir. Örneğin, yağmur yağdığı zaman yağmurun sesini duymasını sağlayın ve ona yağmurdan söz edin; çeşmeyi açın ve sudan söz edin; kadife bir kumaşa dokundurun ve bunun kadife olduğunu söyleyin; eline bir kaşık verin ve ona kaşığın ne olduğunu anlatın. Görme engelli çocuklar, görebilen çocukların kendi kendilerine öğrendikleri şeyleri, ailelerinin desteğiyle öğrenmek durumundadırlar. Çocuğunuza bu desteği sabırla ve sürekli olarak vermelisiniz.

Bir görme engelli çocuk, sıklıkla başını öne eğmiş pozisyonda durabilir. Bu, görme yeteneği olmadığından çevresini keşfetmek için başını kaldırma ihtiyacı hissetmemesinden kaynaklanır. Bunu engellemek için onu boynunu yukarıya kaldırması ve yukarıda tutması için teşvik edecek şeyler yapmalısınız. Örneğin, bebeğinizi yüzüstü yatırın ve kendiniz yüksekte durarak onunla konuşun, ses çıkaran oyuncaklarla yukarıda ilgi çekici oyunlar icat edin. Bu basit hareketler, boyun kaslarının gelişmesine ve dik duruşun öğrenilmesine yardımcı olur.

Fiziksel Aktivite ve Hareket Özgürlüğü

Görmeyen çocuğunuzun hareketsiz kalmasını ve sıkılmasını önlemek için elinizden gelen her şeyi yapmalısınız. Aksi takdirde, hareketsizlik nedeniyle çocuğunuzda tikler, sallanma veya tekrarlayıcı hareketler gibi stereotipik davranışlar oluşabilir. Onu gezmeye çıkarın, parka götürün; koşmasını, kaymasını sağlayarak bazı şeyleri bağımsız olarak yapabilmesinin yolunu açın.

Bu süreçte çocuğunuzun hareket etme isteğini artıracak, ses çıkaran oyuncaklardan faydalanabilirsiniz. İçine zil veya pirinç konulmuş toplar, müzikli oyuncaklar veya tekerlekli, itilip çekilebilen oyuncaklar, çocuğun peşinden gideceği ve sesini takip edeceği hedefler oluşturur.

Çocuğunuzun güvende olduğunu hissetmesi için evde de bazı düzenlemeler yapmanız gerekir. Ona odasının her noktasını tanıtın, içinde yaşadığı evi de tanıtın ve evinizdeki eşyaların yerlerini sıklıkla değiştirmeyin. Keskin köşeleri olan mobilyalara koruyucular takın ve çocuğunuzun boy hizasındaki tehlikeli nesneleri kaldırın.

Parçadan Bütüne Kavram Öğretimi

Görmeyen çocukların nesneleri bir bakışta göremedikleri için hemen bir bütün olarak algılamaları mümkün değildir. Bir nesnenin özelliklerinin onlara parçadan bütüne doğru öğretilmesi gerekir, zihinleri kavramları ancak böyle algılayabilir. Örneğin, bir oyuncağı ona öğretirken, önce tekerleklerine, sonra gövdesine ve camlarına dokunmasını sağlayın. Ardından, "Bu tekerlekleri olan, bu da camları olan bir araba" diyerek bütünü ifade edin. Bu yöntem, soyut kavramları somutlaştırır ve çocuğun zihninde net bir resim oluşmasını sağlar.

Beden Farkındalığı ve Duyu Gelişimi

Görme engelli çocuklar 1-1.5 yaşlarına geldiklerinde onlara vücuttaki organları öğretmek gerekir. Bunu hem çocuğun kendi vücudu üzerinden hem de kendi vücudunuz üzerinden yapmalısınız. Çocuğun kol, bacak, baş gibi organları ve başının bölümlerini önce kendisinde, sonra da karşısındaki kişide göstermesi gerekir. Bu egzersizler, onun beden farkındalığını geliştirir. Yürümeye yeni başlayan görme yetersizliği olan çocuğunuza, tahta, plastik, bez gibi farklı malzemelerden yapılmış ses çıkaran, hareketli, itilip çekilebilen oyuncaklar almalısınız. Yürümesi için onu teşvik edin ve koşma, eğilme, kol kaldırma-uzatma, diz bükme gibi hareketleri ona kendi vücudu üzerinden öğretmelisiniz.

Görmeyen bebeğinizin farklı uyaranlara maruz kalmasını sağlamak için ona içinde mercimek, fasulye, pirinç gibi şeylerle doldurulmuş yastıklar hazırlayıp bunların üstünde sırtüstü ve yüzüstü yatmasını, bunlarla temas etmesini sağlayabilirsiniz. Böylece sert-yumuşak, büyük-küçük vb. kavramları hissederek öğrenir.

Hava ve ısı şartlarının müsait olduğu zamanlarda çocuğunuzun evdeki ve dışarıdaki farklı zeminlere çıplak ayakla basmasını sağlayın. Taş, kilim, mermer, çakıl, asfalt, kum, fayans, çimen gibi zeminlerde dolaştıkça çocuk zemin ve yüzey farklılıklarını öğrenecektir. Aynı zamanda ona cisimlerin soğuk-sıcak, ince-kalın, yumuşak-sert gibi özelliklerini de öğretmelisiniz. Sonra da bunların yapıldığı plastik, tahta, cam, kumaş gibi maddelerin öğretilmesi gerekir. Bu tür duyusal deneyimler, çocuğun çevresini anlamasına ve güvenle keşfetmesine yardımcı olur.

Ebeveynlere Ek Tavsiyeler

• Sabırlı Olun: Görme engelli bir çocuğa bazı şeyleri öğretmek, gören bir çocuğa göre daha fazla sabır ve tekrar gerektirebilir. Unutmayın, bu bir yarış değil, bir öğrenme ve gelişim sürecidir.

• Profesyonel Destek Alın: Bir uzmandan (görme engelliler eğitmeni veya fizyoterapist) yardım almak, çocuğunuzun gelişimini doğru yönlendirmenize yardımcı olur.

• Sosyal Faaliyetler: Çocuğunuzu sosyal aktivitelere teşvik edin. Spor kulüpleri, müzik grupları veya diğer çocuklarla oyun saatleri, onun sosyal becerilerini geliştirmesine yardımcı olur.

• Sesli Kitaplar ve Oyuncaklar: Sesli kitaplar ve ses çıkaran eğitici oyuncaklar, çocuğunuzun hayal gücünü ve dil becerilerini geliştirir.

Sonuç olarak, görme engelli bir çocuğun yetiştirilmesi, sabır, anlayış ve özel bir çaba gerektiren bir süreçtir. Ancak unutulmamalıdır ki, sevgi dolu ve destekleyici bir aile ortamı, onun potansiyelini tam olarak ortaya çıkarması için en güçlü araçtır. Doğru yaklaşımlarla, görme engelli çocuğunuz da tıpkı diğer çocuklar gibi bağımsız, başarılı ve mutlu bir birey olabilir.