Panik atak, kişinin aniden ve yoğun bir şekilde hissettiği, bedensel belirtilerle kendini gösteren bir korku nöbeti olarak tanımlanabilir. Bu nöbetler sırasında ortada gerçek bir tehlike olmamasına rağmen, kişi büyük bir sıkıntı, kaygı ve hatta dehşet duygusu yaşar. Tekrarlayan ve beklenmedik panik atakları, panik bozukluk adı verilen bir ruhsal rahatsızlığın en belirgin işaretidir. Panik bozukluğun en önemli özellikleri ise şunlardır:
Sürekli Endişe: Atak geçiren kişi, nöbetler arasındaki zamanlarda yeni bir krizin ne zaman ve nerede başlayacağı endişesini sürekli taşır.
Felaket Senaryoları: Kişi, yaşadığı atakların kalp krizi, inme, kontrolü kaybetme veya çıldırma gibi felaketlere yol açabileceği korkusuyla yaşar.
Davranışsal Değişiklikler: Olası bir ataktan kaçınmak için kişi, günlük rutinlerini ve alışkanlıklarını değiştirir. Bu durum, belirli yerlerden kaçınmaktan (örn: alışveriş merkezleri, toplu taşıma) bazı yiyecek ve içeceklerden uzak durmaya kadar farklı şekillerde kendini gösterebilir.
Bu durum, toplumda yüzde 3-4 oranında görülür ve genellikle 20-35 yaş arasında başlar. Kadınlarda erkeklere göre 2-3 kat daha sık rastlanır ve son yıllarda görülme sıklığının arttığı düşünülmektedir. Panik ataklar, genellikle 10 dakika içinde en yüksek şiddetine ulaşır ve 20-30 dakika içinde sona erer, ancak bazı durumlarda bu süre 1 saate kadar uzayabilir.
Bir kişinin panik atak geçirdiğini anlamak için, aşağıdaki belirtilerden en az dördünün aynı anda yaşanması gerekir. Bu belirtiler, sıklıkla kalp krizi gibi ciddi fiziksel rahatsızlıklarla karıştırılabildiği için panik anını tetikleyen en önemli unsurlardan biridir.
Nefes darlığı veya boğuluyormuş gibi hissetme
Kalp atışlarının hızlanması, düzensizleşmesi veya çarpıntı
Mide bulantısı veya karın ağrısı
Baş dönmesi, sersemleme veya bayılacakmış gibi hissetme
Ani tuvalet ihtiyacı
Dehşete kapılma hali veya ölüm korkusu
Sıcak basması, yoğun terleme veya titreme
Kendini veya etrafındakileri gerçek dışı hissetme (Derealizasyon veya depersonalizasyon)
Vücudun çeşitli bölgelerinde uyuşma veya karıncalanma
Kulak çınlaması
Ağız kuruluğu
Panik atağın ortaya çıkmasında genetik ve çevresel faktörlerin birleşimi rol oynar. Bu rahatsızlığın gelişimini etkileyebilecek bazı risk faktörleri şunlardır:
Genetik Yatkınlık: Ailede panik bozukluk öyküsü bulunması, kişinin bu rahatsızlığa daha yatkın olmasına neden olabilir.
Beyin Kimyası: Beyindeki bazı nörotransmitterlerin (serotonin, norepinefrin gibi) dengesizlikleri, panik atakların oluşumunda önemli bir rol oynayabilir.
Alışkanlıklar ve Madde Kullanımı:Sigara, alkol, aşırı kafein ve uyuşturucu maddeler, panik atakların sıklığını ve şiddetini artırabilir. Bazı antidepresanlar bile, tedavinin başlangıç aşamasında panik benzeri belirtilere yol açabilir.
Travmatik Olaylar: Sevilen birini kaybetmek, cinsel veya fiziksel istismara maruz kalmak, boşanma gibi travmatik yaşam olayları, panik bozukluğu tetikleyebilir.
Panik bozukluk tanısı, standardize edilmiş tek bir testle konulamaz. Bu nedenle, doktor öncelikle panik ataklara benzeyen belirtilere yol açabilecek fiziksel hastalıkları (kalp rahatsızlıkları, tiroid sorunları vb.) elemek için gerekli testleri ister. Fiziksel bir neden bulunamazsa, kişi bir ruh sağlığı uzmanına (psikiyatrist veya psikolog) yönlendirilir.
Panik bozukluğun tedavisinde en sık uygulanan ve etkinliği kanıtlanmış yöntemlerden biri bilişsel davranışçı terapi (BDT)'dir. BDT'de amaç, kişinin panik atak sırasında yaşadığı fiziksel belirtilerin (çarpıntı, nefes darlığı gibi) aslında hayati bir tehlike oluşturmadığını anlamasını sağlamaktır. Terapist, kişiye panik atakla başa çıkma stratejileri öğretir ve olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmesine yardımcı olur.
Panik bozukluğun tedavisinde kullanılan diğer yöntemler şunlardır:
İlaç Tedavisi: Özellikle atakların şiddetli olduğu durumlarda, bir psikiyatristin kontrolünde antidepresan veya anksiyolitik ilaçlar kullanılabilir.
Konuşma Terapisi: Terapist ile birebir yapılan seanslarda, panik atağın altında yatan duygusal ve psikolojik faktörler üzerine çalışılır.
Eğer bir panik atak geçiriyorsanız, sakin kalmaya çalışın ve bu durumun geçici olduğunu kendinize hatırlatın. Şunları deneyebilirsiniz:
Nefes Egzersizi: Yavaş ve derin nefes alıp verin. Nefesinizi kontrol altına almak, vücudunuzdaki korku tepkisini azaltır.
Gerçeklik Teması: Etrafınızdaki beş nesneye, dört sese, üç dokunuşa, iki kokuya ve bir tada odaklanarak dikkatinizi dağıtın. Bu, sizi o anki korkudan uzaklaştırarak anın gerçekliğine geri dönmenize yardımcı olur.
Unutmayın: Panik bozukluk tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır. Eğer belirtileri yaşadığınızı düşünüyorsanız, bir uzmandan destek almaktan çekinmeyin. Profesyonel yardım, bu durumu yönetmeniz ve yaşam kalitenizi artırmanız için en doğru adımdır.
Psikoloji ve Ruh Sağlığı
