Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Merak Ettikleriniz

Küresel salgınlar, ekonomik krizler veya doğal afetler gibi olağanüstü durumlar, iş dünyasını derinden sarsabilir. Bu tür dönemlerde devlet, hem ekonominin ayakta kalmasını sağlamak hem de çalışanların işlerini kaybetmesini önlemek amacıyla çeşitli destek mekanizmalarını devreye sokar. Bu mekanizmalardan en önemlisi, Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) tarafından yürütülen Kısa Çalışma Ödeneği'dir. Özellikle Koronavirüs (Covid-19) salgını döneminde yüz binlerce çalışana ve işverene can suyu olan bu destek paketi, işyerlerindeki faaliyetlerin azalması veya durması halinde, çalışanlara devlet tarafından sağlanan bir gelir desteğidir. Bu makale, kısa çalışma ödeneği hakkında aklınızdaki tüm soruları yanıtlamak üzere detaylı bir rehber niteliği taşımaktadır.

Kısa Çalışma Ödeneği Nedir? Amacı ve Temel Mantığı

Kısa çalışma ödeneği, bir iş yerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici bir süre için en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik şartı aranmaksızın faaliyetin tamamının veya bir kısmının en az dört hafta boyunca durdurulması durumunda devreye girer. Bu uygulama, genel ekonomik kriz, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebepler gibi olağanüstü durumlarda, çalışma süresi kısalan veya hiç çalışamayan sigortalı çalışanlara, çalışamadıkları dönem için gelir desteği sunulmasıdır. Ödeneğin süresi genellikle 3 aydır, ancak Cumhurbaşkanı kararıyla bu süre 6 aya kadar uzatılabilir.

Daha basit bir ifadeyle, kısa çalışma ödeneği, olağanüstü dönemlerde işyerlerinin ayakta kalabilmesi ve çalışanların mağdur olmaması için devletin, personel maaşlarının belirli bir kısmını (genellikle yüzde 60’ını) ödemeyi üstlenmesidir. Bu mekanizma, işverenlerin finansal yükünü hafifletirken, çalışanların da işten çıkarılmasını önleyerek istihdamın korunmasına katkı sağlar.

Hangi Şartlarda Kısa Çalışma Uygulanabilir?

Bir iş yerinin kısa çalışma uygulamasına başvurabilmesi için, işyerindeki faaliyetlerin önemli ölçüde azaldığının veya durduğunun ispatlanması ve bu durumun iş müfettişleri tarafından da teyit edilmesi gerekir. Bu durumu tetikleyen dört ana koşul şunlardır:

• Genel Ekonomik Kriz: Ülke ekonomisinin veya uluslararası piyasaların ciddi şekilde sarsılması sonucu işyerlerinin olumsuz etkilenmesi.

• Sektörel Kriz: Belirli bir sektörün veya bu sektörle ilişkili diğer sektörlerin ekonomik olaylardan etkilenmesi (örneğin, turizm sektörünün bir salgından etkilenmesi gibi).

• Bölgesel Kriz: Belirli bir il veya bölgede, ulusal veya uluslararası olaylar nedeniyle işyerlerinin olumsuz etkilenmesi (örneğin, bir sel felaketi sonrası bölgedeki fabrikaların hasar görmesi).

• Zorlayıcı Nedenler: Yangın, salgın hastalık (Covid-19 gibi), deprem, heyelan, seferberlik gibi işverenin kontrolü dışında gelişen ve faaliyetleri durdurmayı veya azaltmayı zorunlu kılan öngörülemeyen olaylar.

Salgın hastalık gibi zorlayıcı nedenlerle yapılan başvurularda, genellikle İŞKUR Yönetim Kurulu kararı beklenmeksizin süreç hızlandırılarak işverenlerin acil ihtiyaçlarına yanıt verilir.

Kısa Çalışma Ödeneği Başvurusu Nasıl Yapılır?

Kısa çalışma ödeneği başvurusu, çalışanlar adına işveren tarafından yapılır. İşveren, İŞKUR'un web sayfasında bulunan "Kısa Çalışma Talep Formu"nu doldurarak, başvuruyu iş yerinin bağlı bulunduğu İŞKUR birimine e-posta yoluyla gönderir. Başvuru sırasında, işyerinin içinde bulunduğu durumu gösteren kanıtlar (ciro düşüşü, sipariş iptalleri gibi) ve kısa çalışma yaptırılacak personelin listesi de sunulmalıdır.

Başvuru, öncelikle İŞKUR tarafından incelenir ve ardından uygunluk tespiti için Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı'na gönderilir. İş müfettişlerinin incelemesi tamamlandığında, sonuç işverene bildirilir. Başvurusu onaylanan işveren, kısa çalışma bildirim listelerini güncelleyerek İŞKUR'a iletir.

Kısa Çalışma Ödeneği Ne Kadar ve Hangi Şartlarda Verilir?

Bu ödenekten yararlanabilmek için, çalışanın kısa çalışmanın başladığı tarihten itibaren son 60 gün sigortalı olarak çalışmış ve son üç yılda en az 450 gün işsizlik sigortası primi ödemiş olması gerekiyordu. Bu şartlar, Covid-19 salgını gibi olağanüstü durumlarda esnetilerek, daha fazla çalışanın faydalanması sağlanmıştır.

• Ödeneğin Miktarı: Ödeneğin günlük tutarı, çalışanın son bir yıldaki prime esas kazançları üzerinden hesaplanır ve günlük ortalama brüt kazancının yüzde 60'ı kadar olur. Bu tutar, aylık brüt asgari ücretin yüzde 150'sini geçemez.

• Ödeme Şekli: Ödenek, her ayın 5'inde PTT aracılığıyla çalışanlara ödenir.

• Kayıt Tutma Zorunluluğu: Uygulama başladığında, işverenlerin çalışanların çalışma süreleriyle ilgili kayıt tutması ve istenildiğinde bu kayıtları sunması zorunludur.

Ödenek Hangi Durumlarda Kesilir?

Kısa çalışma ödeneği alan bir çalışanın, belirli durumlarda ödeneği kesilir:

• Silah altına alınması

• Yaşlılık aylığı almaya başlaması

• Başka bir işe girmesi

• Yasalardan doğan bir çalışma görevi nedeniyle işten ayrılması

• Geçici iş göremezlik ödeneği almaya başlaması (Bu durumda, kısa çalışma ödeneği, geçici iş göremezlik ödeneği başlangıç tarihi itibarıyla kesilir.)

Uygulamaya Erken Son Verilmesi

Eğer işveren, kısa çalışma uygulaması devam ederken işyerinde normal faaliyete başlamaya karar verirse, bu durumu en az altı iş günü önceden İŞKUR'a ve çalışanlara bildirmesi gerekir. Aksi takdirde, İŞKUR tarafından yapılan gereksiz ödemeler, yasal faiziyle birlikte işverenden tahsil edilir. Bu bildirim süreci, hem işverenin hem de devletin haklarının korunması açısından büyük önem taşır.

Sıkça Sorulan Sorular

• Kısa çalışma ödeneği süresince sigorta primleri yatırılmaya devam eder mi?

• Ödenek süresince, çalışanların genel sağlık sigortası primleri İŞKUR tarafından yatırılmaya devam eder.

• Kısa çalışma ödeneği alırken başka bir işte çalışabilir miyim?

• Hayır, kısa çalışma ödeneği alırken başka bir işte çalışmanız durumunda ödeneğiniz kesilir ve ödenmiş olan tutar yasal faiziyle geri istenir.

Sonuç olarak, Kısa Çalışma Ödeneği, zorlu ekonomik dönemlerde iş gücünün korunması ve çalışanların mağduriyetinin giderilmesi için tasarlanmış, son derece önemli bir sosyal güvenlik mekanizmasıdır. Hem işverenlerin hem de çalışanların bu süreci doğru yönetmesi, ekonominin istikrarını korumak için hayati bir rol oynamaktadır. Bu rehberdeki bilgileri dikkate alarak, olası kriz durumlarında haklarınızı ve sorumluluklarınızı daha iyi anlayabilirsiniz.